HER 10 ÇOCUKTAN 1’İNDE NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUK GÖRÜLÜYOR

Hiperaktivite, dikkat eksikliği, öğrenme ve konuşma bozuklukları, otizm… Çocukların beyin gelişiminde ve sinir sistemi işlevlerinde ortaya çıkan aksaklıklarla ilişkili olan nörogelişimsel bozukluklar, günümüzde oldukça sık görülüyor. Bu bozukluklar, genetik yatkınlık, epigenetik faktörler ve çevresel etkilerle tetiklenebiliyor. Genellikle çocukluk çağında başlayan nörogelişimsel bozukluklar, erkek çocuklarda daha sık gözlemleniyor. Bu bozukluklar, bilişsel, sosyal, duygusal veya motor becerilerde zorluklara yol açarak çocukların yaşam kalitesini etkileyebiliyor. Memorial Diyarbakır Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Bölümü’nden Uz. Dr. İbrahim Zeyrek, nörogelişimsel bozukluklar hakkında merak edilenleri anlattı.

Nörogelişimsel Bozukluklar Ne Sıklıkla Görülüyor?

• Her 10 çocuktan 1’inde nörogelişimsel bozukluk görülüyor.
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukların %5-7’sinde kendini gösteriyor.
• Otizm spektrum bozukluğu (OSB) ise 36 çocuktan 1’inde ortaya çıkıyor.

Nörogelişimsel Bozuklukların Belirtileri Nelerdir?

Nörogelişimsel bozuklukların belirtileri, bozukluğun türüne göre değişiklik gösterse de genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• İletişim ve sosyal etkileşimde zorluk: Akranlarla iletişim kurmada güçlük, göz teması kurmama, sosyal ipuçlarını anlamada zorlanma.
• Konuşmada gecikme: Yaşıtlarına göre konuşma becerilerinin geride kalması.
• Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite: Odaklanma sorunları, aşırı hareketlilik, dürtüsellik.
• Akademik becerilerde zorlanma: Okuma, yazma veya matematiksel işlemlerde yaşıtlarına göre geride kalma.
• Motor becerilerde koordinasyon eksikliği: İnce ve kaba motor becerilerde zorluklar.
• Tekrarlayıcı davranışlar veya sınırlı ilgi alanları: Aynı hareketleri tekrarlama, belirli konulara aşırı ilgi gösterme.
• Gelişimsel kilometre taşlarını geç tamamlama: Yürüme, konuşma gibi temel gelişimsel aşamalarda gecikmeler.

En Sık Görülen Nörogelişimsel Bozukluklar

Nörogelişimsel bozukluklar arasında en sık görülenler şunlardır:

1. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB): Sosyal etkileşim ve iletişimde zorluklar, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile karakterizedir.
2. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Dikkat dağınıklığı, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileriyle kendini gösterir.
3. Öğrenme Güçlükleri: Disleksi (okuma bozukluğu), diskalkuli (matematiksel becerilerde zorluk), disgrafi (yazma bozukluğu) gibi türleri vardır.
4. Zihinsel Yetersizlik: Bilişsel işlevlerde belirgin bir gerilik ve günlük yaşam becerilerinde zorluklar.
5. Dil ve Konuşma Bozuklukları: Konuşma gecikmesi, artikülasyon bozuklukları, dil gelişiminde gerilik.
6. Tik Bozuklukları: İstemsiz hareketler veya ses çıkarma şeklinde kendini gösterir.

Nörogelişimsel Bozuklukların Nedenleri

Nörogelişimsel bozuklukların ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörler etkili olabilmektedir:

• Genetik Faktörler: DEHB’de genetik faktörlerin rolü %70-80 civarındadır. Otizmde 800’den fazla gen sorumlu bulunmuştur. Zihinsel yetersizlikte ise genetik kökenli vakaların %30-35’inde etken saptanabilmektedir. Down Sendromu ve Frajil X Sendromu, en sık görülen genetik nedenler arasındadır.
• Çevresel Faktörler: Doğum öncesi ve doğum sırasındaki komplikasyonlar, enfeksiyonlar, toksin maruziyeti gibi faktörler de nörogelişimsel bozukluk riskini artırabilir.

Erken Tanı ve Müdahalenin Önemi

Nörogelişimsel bozukluklarda erken tanı ve müdahale, çocuğun gelişimi için kritik öneme sahiptir. İlk 5 yaş, beyin gelişimi açısından en önemli dönemdir. Erken müdahale ile çocuğun bağımsızlık ve işlevsellik düzeyi artırılabilir. Uygun tedavi ve destek programları, çocuğun yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir.

Tedavi ve Destek Yöntemleri

Nörogelişimsel bozuklukların tedavisinde çeşitli yöntemler kullanılır:

• Özel Eğitim: Bireyselleştirilmiş eğitim planları, çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarına göre hazırlanır.
• Konuşma Terapisi: Dil ve konuşma bozukluklarının tedavisinde etkilidir.
• Davranış Terapisi: Uygun davranışların öğretilmesi ve istenmeyen davranışların azaltılması için kullanılır.
• İlaç Tedavisi: Özellikle DEHB, otizmde eşlik eden durumlar ve bazı tik bozukluklarında ilaç tedavisi uygulanabilir.
• Aile Eğitimi ve Destek Programları: Ailelerin bilinçlendirilmesi ve çocuğa nasıl destek olabileceklerine dair eğitimler verilir.

Nörogelişimsel bozukluklar, çocukların gelişimini ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen durumlardır. Erken tanı ve doğru müdahale ile bu bozuklukların olumsuz etkileri azaltılabilir ve çocukların bağımsız bir yaşam sürdürmeleri sağlanabilir. Ailelerin, çocuklarının gelişimini yakından takip etmeleri ve şüpheli durumlarda bir uzmana başvurmaları büyük önem taşır.